Waar komt economische groei vandaan? Even terug naar een model dat me bijbleef van de studie economie; het Solow groei model. Groei komt uiteindelijk alleen van technologische vooruitgang (appjes??). Ook bevolkingsgroei (niet in Japan en Europa) en investeringen (andere kant van besparingen) dragen bij aan economische groei. Veel economische modellen zijn te complex om een nog complexere wereld te vatten. Eigenlijk, hoe simpeler het model des te meer het aanspreekt en bijdraagt aan een discussie. Monetair beleid is nodig om bij te sturen en vertrouwen te beïnvloeden, maar is nooit een bron van economische groei. Centrale banken denken met monetair beleid de fundamenten van de economie te veranderen en zo groei aan te wakkeren. Ik zou wel eens willen weten of ze er zelf in geloven of dat ze rentes verder verlagen, omdat dit het enige gereedschap is dat nog in de kist zit.
Waar leidt het toe?
We zien dat de rente op 10 jaar staatsobligaties van Japan dinsdag negatief was, zelfs even -0.08%, nu staan we weer op 0.022% (zie grafiek).
In Duitsland staat de 10 jaars rente op 0.26% en in de VS is de rente op 10 jaar Treasuries, sinds de Fed 16 december de beleidsrente verhoogde, gezakt van 2.3% naar 1.75% (zie grafiek).
In Japan krijgen banken -0.1% op de reserves die ze bij de Centrale Bank stallen, dan is alles meer dan dat al beter, daarom gaan de rentes op JGB ’s omlaag, vervolgens koopt de BoJ de JGB’s weer van de banken. Ondertussen deprecieert de valuta, althans dat is de bedoeling, en stijgt de export. Alles is er op gericht dat de Japanners geld gaan uitgeven, maar dat gebeurt niet. Wanneer gaat men investeren? Als men erop vertrouwt dat het verwachte rendement hoger is dan de financieringskosten. Er is dus blijkbaar geen vertrouwen dat investeringen nu rendabel zijn in de toekomst; er is met de schulden uit het verleden al veel consumptie naar voren gehaald. Bovendien, als het monetaire beleid zo zou werken, dan werkt het in ieder geval niet als iedereen het tegelijkertijd doet.
Japan is namelijk niet de enige, de Fed en ECB spelen hetzelfde spelletje, de een z’n depreciatie is de ander z’n appreciatie. Geloofwaardigheid en onafhankelijkheid zijn belangrijk voor een centrale bank. Onafhankelijkheid is een grap, vroeger werden schulden door inflatie minder waard, nu worden ze weggedefleerd. Een heel versimpeld voorbeeld: stel we herfinancieren op 2% negatieve rente in Japan, schuld/bbp = 250%, dus per jaar wordt 5% van het GDP verdiend, in 50 jaar schuldenvrij. Als de Fed/ECB/BoJ geloofwaardig willen zijn, moeten ze doorgaan op de ingeslagen weg en de verwachtingen van lage rentes waarmaken. Maar dan krijg je niet de inflatie en groei waar ze op hopen, totdat de wal het schip keert en mensen doorkrijgen dat geld niets meer waard is! Want als een overheid, die het huishoudboekje nooit op orde heeft, geld kan verdienen met geld lenen, waarom zouden u en ik, die elke maand netjes de rekeningen voldoen, dan nog werken?
We zijn bezig met een nieuwe vorm van schuldsanering en niet met economische groei bevorderen. Hoe geloofwaardig is dit verhaal en hoeveel geduld moeten we hebben. We hadden met de collega’s een discussie over hoe we uit deze (schulden)crisis zouden kunnen komen. Een oorlog waarin alles gereset wordt is zeer onaangenaam, maar in de geschiedenis wel vaak een moment geweest om vanaf nul te beginnen. Andere reset-knoppen zien we hier niet, dus blijft het sleutelen met het verkeerde gereedschap en voelt het alsof we nieuwe banden onder een verrotte auto gaan zetten. We rijden weer, maar de navigatie is allang kapot, geen idee hoever we geraken. Wie houdt de centrale banken in de gaten? Niemand!
De centrale bank zou de hoeder van ons monetaire systeem zijn, in deze tijd van toenemende regelgeving is het misschien een goed idee nog een overkoepelend orgaan te creëren dat weer waakt over de bewaker. ;-)
Nakende recessie
De laatste dagen lezen we veel over een nakende recessie, een signaal daarvoor was voorheen een inverse curve, de 10 jaar rente dook onder de 3 jaar rente. Echter, lijkt deze wetmatigheid bij korte rentes <1% niet meer op te gaan, we hoeven maar naar Japan te kijken. Hieronder grafiekjes van de 10 jaars en 3 maands rentes in Japan en Duitsland en het verschil ertussen. In Japan is het verschil niet meer negatief geweest de afgelopen 22 jaar, dus weer een simpele economische wetmatigheid die in de prullenbak kan.
