FED, ECB, BoE, BoJ. Afkortingen die inmiddels vermoedelijk bij iedereen bekend zijn. Afkorting van centrale banken: banken die met het voeren van (rente) beleid economieën kunnen aansturen. De ECB bijvoorbeeld heeft als hoofddoelstelling ‘prijsstabiliteit’, in dit geval een stabiel en acceptabel niveau van inflatie.
Balansen van centrale banken fors gegroeid
Sinds de financiële crisis van 2008-2009 staan centrale banken meer en meer in de spotlight. De afgelopen jaren hebben ze met ‘kwantitatieve verruiming’ (QE) ervoor gezorgd dat het financiële systeem intact bleef. Dat ging gepaard met allerlei creatieve constructies met nog creatievere afkortingen, maar de kern van de boodschap was telkens dat men de economie draaiende houdt, tracht het financiële systeem te stabiliseren en daarbij hoopt economische groei en inflatie te behalen. Deze kwantitatieve verruiming heeft ervoor gezorgd dat de balansen van centrale banken fors gegroeid zijn: het geld uit de verruiming werd meestal gebruikt om leningen (en soms ook aandelen) op te kopen. Onderstaande afbeelding laat zien hoe de balansen van centrale banken explosief gegroeid zijn.
Effecten QE
Maar nu in 2016, met deze torenhoge balansen, rijst de vraag of deze QE wel de gewenste effecten heeft gehad. Ja, een grotere crisis is waarschijnlijk voorkomen, al weten we dat nooit zeker. Nee, de door de centrale banken gewenste aanwakkering van inflatie en economische groei is uitgebleven. En inmiddels hebben we te maken met negatieve rentes in Japan en Europa, lijkt er schaarste op te treden in Europese leningen door het opkoopprogramma van de ECB, heeft de BoJ substantiële posities in aandelen van Japanse ondernemingen (zie onderstaande afbeelding). En het laatste konijn dat door de BoJ uit de hoed werd getoverd betrof het sturen van de 10-jaars rente om hiermee de rentecurve steil genoeg te houden.
FED durft niet de rente te verhogen?
Aan de andere kant van de oceaan wordt al lange tijd van de FED verwacht dat ze de rente verhogen, maar hebben ze dit tot nu toe slechts 1x gedaan, terwijl er eerder dit jaar 4 verhogingen werden verwacht voor 2016. Het lijkt erop dat de FED de rente niet ‘durft’ te verhogen. Terwijl een renteverlaging toch een van de belangrijkste instrumenten is om een mogelijke recessie te dempen. En om rentes te verlagen moet deze eerst verhoogd worden, toch?
Grenzen aan beleid centrale banken?
Dus wat nu? Heeft het beleid van de diverse banken zijn grenzen bereikt? Zitten er nog konijnen in de hoed? Niemand weet het, de inventiviteit van centrale banken kent tot nu toe geen grenzen. In het FD van 28-09 wordt al een onderzoek aangehaald of de ECB ook aandelen kan inkopen.
Feit is wel dat we te maken het met historisch lage rentes, aandelenbeurzen die stevig gewaardeerd zijn en dat de onderhuidse onrust in de markten aan het toenemen is. En dat financiële markten in toenemende mate te maken hebben met ‘mispriced securities’ of ‘distorted prices’: de prijs van geld (rente) en de prijs van een aandeel reflecteren niet meer de werkelijkheid, maar worden bepaald door acties van en verwachtingen over de centrale banken. En dat is een gevaarlijke cocktail voor de toekomst.
Maar wanneer stopt deze ‘madness’? Vooralsnog blijven we “TINA” (There Is No Alternative) aanroepen als we aandelen kopen. Het is een gevaarlijke vorm van kuddegedrag, deze vorm van massale consensus onder beleggers. Bang om de boot te missen, bang om ‘te vroeg’ uit te stappen.
“When the madness ends” weet niemand, zo langzamerhand is de vraag “How the madness ends” belangrijker.
